Төрийн шагналт зохиолч Д.Норов гуайн бүтээлүүдийг уншиж суухад хуудас бүр, мөр болгоныг гамнаж уншмаар тийм сайхан сэтгэлийн цэнгэлийг эдлүүлж байсан юм. Тухайлбал "Үхэл хүлээх газар", "Чихмэлчин", "Паанаг", "Хулчгар" гэх өгүүллэгүүдэд өөр өөрийн гэсэн өнгө хэмнэл, ертөнцүүд оршихуй дор хүний ямар л араншин, дотуур тамир, муухай сувдаг сэтгэл бүгдийг хайр найргүй онгичин дэлгэн тавьсан байлаа. Хөгшчүүдийн асрамжийн газрыг арай ч дэндүүлчихэв үү гэмээр Үхэл хүлээх газар гэж нэрлээд олон жилийн дараа уулзаж байгаа харгалзагч, хоригдол хоёрын адармаатай амьдралын түүх, гунигтай төгсгөлийг хүний зэвүүцлийг төрүүлэн зохиолын турш үргэлжлүүлснээ төгсгөлд нь тохиох ганцхан үйл явдал, нүдний шил хагарснаар шоронгийн хадаас явсан хүнийг өрөвдүүлэх сэтгэгдэл төрүүлж байна. "Чихмэлчин" өгүүллэгт говь хээрийн олон ан амьтдаар чихмэл хийхээр томилогдсон чихмэлчин, газарчин, жолооч нарын богинохон хугацааны адал явдал хэрхэн байж болшгүй санаанд оромгүй төгсөж буй нь сонин байлаа. Чихмэлчнийг үнэхээр алмас буюу хүн гөрөөсийг харсан эсэхийг хэн мэдлээ. "Паанаг" өгүүллэгт сэтгэцийн юмтай мөртлөө ажилсаг, хорхойд ч гэм хоргүй өрөвдөлтэй нэгний талаар гарах ч түүнийг хөлслөн авч нас барсан эцгийнхээ алтан шүдийг суга татуулж байгаа соёлч боловсон үр хүүхдүүд нь гудамжны тэнэмэл Паанагаас долоон дор болохыг харуулжээ. Дашрамд дурдахад энэ зохиолоор сэдэвлэн хийгдсэн "Ноён солиот" УСК-нд би их дуртай байдаг юм.
"Тэжээвэр" туужийн Гөлгөөг зохиолын турш би үзэн ядсан. Ямар хөгийн эр вэ гэж харагдуулахаар дүрсэлсэн нь түүний бусадтай хачин хөгийн харьцаж байгаагаас үргэлж харагдана. Гэвч Гөлгөөг ийм болгосон буруутан бол гагцхүү түүний хойд аав гэдгийг дунд хэсгээс ойлгуулж өгсөн юм. Мөн Гөлгөөгийн тэмдэглэлийн дэвтрээс гарч ирсэн "Нохой мэт үнэнч" гэсэн бичигтэй зураг бүхий Цэнгэл, хээрийн майханд ирэн очин юм хумыг нь онгичин байгаа тэр залуу өөрөө ямар учиртай хүн болох, Саргай, Цогт, Туяа гэх мэтчилэн хоёр нийгмийн зааг дээр учраа олохгүй зөв замаар будаа тээгээд байгаа юм уу, эсвэл буруу замаар зөв будаагаа тээгээд байгаа нь мэдэгдэхгүй залуусын үйл явдлыг гогцоог Гөлгөөгийн тэмдэглэл уншигч нарт хангалттай ойлгуулаад өгөх бий.
"Мөнхийн дуудлага" тууж болбоос энэ номон дотроос хамгийн их сэтгэлийг минь хөдөлгөсөн, зүрх салгалуулсан зохиол байлаа. Халхын голын дайнд мордсон эр нөхрөө бяцхан охин, хадам эхийнхээ хамт чин үнэнч, шударгаар хүлээж буй бүсгүйн сайхан сэтгэл, мятаршгүй занг магтахгүй байхын аргагүй ээ. Үхсэн амьд нь мэдэгдэхгүй хүний гэрийг хангалттай олон жил сахиж, бяцхан охиныхоо элгийг дэвтээж байсан ганц бүсгүйг оролдох харчууд, нутаг гол усаар нэг тархах цуу яриа огтхон ч зүгээр байлгахгүй байгаа нь гачлантай. Олон жил алга болж болчихоод хээвнэг хүрээд ирсэн тэр эр ч тийм бүсгүйн хайр энэрлийг хүртэх эрхгүй нэгэн байжээ гэж бодогдоно. Зохиолын турш байж ядуулан сэтгэл үймрүүлж явсны эцэст бяцхан охины аавынхаа чихэнд хэлсэн үг өр өмрүүлээд л явчихсан шүү. Нуугаад яахав, тэр үгийг уншиж буй би ч зүрхээрээ уншсан юм байлгүй нулимсаа нуусангүй ээ. Азаар гэртээ ганцаараа байж таарав. Дараагийн туужийг эхлүүлэх гэж өөр зүйл нэлээн оролдож сатаарсны эцэст арай гэж үргэлжлүүлэх шив дээ.
"Хөх сайрын чулуу" туужид бүтэн заяагүй эр хүний тухай гарлаа. Анх цэрэгт тэнцээгүйгээс эхлээд л, Долгор гэх охинтой үүсгэсэн хайр дэлбээлэх үедээ хагдарчихсан, хэнд ч хэрэггүй хүн гэсэн цолыг авч хаяхын тулд бүтэхээргүй зүйлүүд хийж цаг нөхцөөж буй нь, амьдрахын төлөөх бүх тэмцлийг нь Гомбо гэх дарга хэрхэн нухчин дарж, няц гишгэж буй нь, үүнийг давж чадаагүй хөөрхий Дэмэдийн хувь заяа инээмтгий хүн шиг л төгслөө дөө.
"Тэжээвэр" туужийн Гөлгөөг зохиолын турш би үзэн ядсан. Ямар хөгийн эр вэ гэж харагдуулахаар дүрсэлсэн нь түүний бусадтай хачин хөгийн харьцаж байгаагаас үргэлж харагдана. Гэвч Гөлгөөг ийм болгосон буруутан бол гагцхүү түүний хойд аав гэдгийг дунд хэсгээс ойлгуулж өгсөн юм. Мөн Гөлгөөгийн тэмдэглэлийн дэвтрээс гарч ирсэн "Нохой мэт үнэнч" гэсэн бичигтэй зураг бүхий Цэнгэл, хээрийн майханд ирэн очин юм хумыг нь онгичин байгаа тэр залуу өөрөө ямар учиртай хүн болох, Саргай, Цогт, Туяа гэх мэтчилэн хоёр нийгмийн зааг дээр учраа олохгүй зөв замаар будаа тээгээд байгаа юм уу, эсвэл буруу замаар зөв будаагаа тээгээд байгаа нь мэдэгдэхгүй залуусын үйл явдлыг гогцоог Гөлгөөгийн тэмдэглэл уншигч нарт хангалттай ойлгуулаад өгөх бий.
"Мөнхийн дуудлага" тууж болбоос энэ номон дотроос хамгийн их сэтгэлийг минь хөдөлгөсөн, зүрх салгалуулсан зохиол байлаа. Халхын голын дайнд мордсон эр нөхрөө бяцхан охин, хадам эхийнхээ хамт чин үнэнч, шударгаар хүлээж буй бүсгүйн сайхан сэтгэл, мятаршгүй занг магтахгүй байхын аргагүй ээ. Үхсэн амьд нь мэдэгдэхгүй хүний гэрийг хангалттай олон жил сахиж, бяцхан охиныхоо элгийг дэвтээж байсан ганц бүсгүйг оролдох харчууд, нутаг гол усаар нэг тархах цуу яриа огтхон ч зүгээр байлгахгүй байгаа нь гачлантай. Олон жил алга болж болчихоод хээвнэг хүрээд ирсэн тэр эр ч тийм бүсгүйн хайр энэрлийг хүртэх эрхгүй нэгэн байжээ гэж бодогдоно. Зохиолын турш байж ядуулан сэтгэл үймрүүлж явсны эцэст бяцхан охины аавынхаа чихэнд хэлсэн үг өр өмрүүлээд л явчихсан шүү. Нуугаад яахав, тэр үгийг уншиж буй би ч зүрхээрээ уншсан юм байлгүй нулимсаа нуусангүй ээ. Азаар гэртээ ганцаараа байж таарав. Дараагийн туужийг эхлүүлэх гэж өөр зүйл нэлээн оролдож сатаарсны эцэст арай гэж үргэлжлүүлэх шив дээ.
"Хөх сайрын чулуу" туужид бүтэн заяагүй эр хүний тухай гарлаа. Анх цэрэгт тэнцээгүйгээс эхлээд л, Долгор гэх охинтой үүсгэсэн хайр дэлбээлэх үедээ хагдарчихсан, хэнд ч хэрэггүй хүн гэсэн цолыг авч хаяхын тулд бүтэхээргүй зүйлүүд хийж цаг нөхцөөж буй нь, амьдрахын төлөөх бүх тэмцлийг нь Гомбо гэх дарга хэрхэн нухчин дарж, няц гишгэж буй нь, үүнийг давж чадаагүй хөөрхий Дэмэдийн хувь заяа инээмтгий хүн шиг л төгслөө дөө.
No comments:
Post a Comment